Czytelnicze wydarzenia 2023. Top 4
Oczywiście każdy może tworzyć i dodawać do tej listy swoje typy. To co każdej i każdemu z osobna utkwiło w pamięci, co wzburzyło albo nie pozwala spać (jak seriale na podstawie książek na Netflixie, HBO Max, Prime czy Hulu).
Moja lista to przykład tego, jak w 2023 roku głos z marginesu uruchomia lawinę. To także wydarzenia, o których i wokół których – idę o zakład – dyskusja będzie się toczyła również w 2024 roku.
Ulubiona Księgarnia Warszawy 2023 razy 5
Plebiscyt na Ulubioną Księgarnię Warszawy w 2023 roku miał nową odsłonę, a dzięki zmianie regulaminu walka o głosy stała się bardziej wyrównana.
Cztery kategorie, 26 nominowanych księgarń to pokaz siły czytelników, sukces właścicielek i właścicieli, którzy tworzą miejsca niezwykłe, wkładając w to wiedzę i zapał na przekór temu, że bywają momenty, kiedy – jak mówiła właścicielka nagrodzonej księgarni w Wesołej Mamy To – bywają dni, że nikt nie przychodzi.
Warto te miejsca odwiedzać – także dlatego, że wpisują się i jak tworzą kulturalną mapę dzielnic Warszawy.
Laureaci 2023
Kluboksięgarnia
Wrzenie Świata
ul. Gałczyńskiego 7
We „Wrzeniu Świata” wrze. Tam idę, gdy mi źle. Tam Szczygieł stoi w tle. I sprzedał mi raz książkę jedną, przy tym miejscu inne bledną. We „Wrzeniu Świata” wrze.
Nagrodzona opinia czytelniczek i czytelników
Antykwariat
Antykwariat Zakładka
ul. Inżynierska 1
„Zakładka” to antykwariat szczególny: oczywista pasja dla słowa drukowanego idzie tam w parze z zainteresowaniem estetyką gromadzonych obiektów. Antykwariat ten jest w istocie protektorem, orędownikiem kultury…
Jedna z opinii czytelników głosujących w konkursie
Księgarnia ogólnoasortymentowa
Główna Księgarnia Naukowa im. B. Prusa
Krakowskie Przedmieście 7
Księgarnia Bolesława Prusa jest miejscem, do którego wracam każdym samotnym spacerem przez Warszawę. Najpierw zawsze przebiegam wzrokiem po intrygującej selekcji witrynowej, która zawsze mnie przekona, żeby wejść do środka. Pasaż na parterze pozwala na książkowy spacer i ukradkowe podejrzenie, co inni odwiedzający przeglądają. Dzięki połączeniu starych wnętrz z zawsze świeżą ofertą książek czuję, że mogę bez obawy zapytać zarówno o klasyki, jak i świeżynki, które przedyskutuję przy kasie.
Jedna z opinii czytelniczek i czytelników głosujących w konkursie
Księgarnia specjalistyczna
Księgarnia Dwie Siostry
al. 3 Maja 2
Dwie Siostry – za zejście po schodkach i wejście w magię dzieciństwa, za cudowne literackie warsztaty, za wafle z karmelem, za poczucie, że nigdy nie przeczyta się wszystkiego, co by się chciało, ale że można chociaż spróbować, za przemiłe Panie Księgarki…
Nagrodzona opinia czytelniczek i czytelników
Nagroda specjalna
Księgarnia Mamy to!
ul. 1 Praskiego Pułku 13a
Księgarnia Mamy To jest klimatycznym miejscem prowadzonym przez kobietę z sercem i duszą, która sprawdza się w każdej sytuacji – gdy jest sztorm na morzu i gdy świeci słońce. Książki pani Asi są dobre na wszystko. W czasie pandemii pani Asia przywoziła książki do domu – obwoźna księgarenka w czasach „zagłady”. To było jak nadzieja, że za chwilę wszystko wróci do normy. I wróciło – cieszymy się naszą małą, lokalną księgarnią każdego dnia. Czy słońce, czy deszcz…
Nagrodzona opinia czytelniczek i czytelników głosujących w konkursie
Nobel dla Fosse, sukces ArtRage
Literacki Nobel 2023 dla Jona Olafa Fosse ucieszył chyba w równej mierze jego samego, co niszowe ambitne polskie wydawnictwo ArtRage, które wydało Norwega tuż przed grudniową decyzją Akademii Szwedzkiej.
Fosse nie należy do łatwych pisarzy, ale i tak Nobel sprawił, że ArtRage musiało zrobić dodruk jego powieści Drugie imię. Septologia.
Jon Olaf Fosse w czasie Noblowskiego wykładu zatytułowanym Cichy język podkreślał różnicę między mową (komunikacją wypowiadaną) a pisaniem, które buduje komunikację nastawioną na odbiorcę, a nie jedynie skupioną na własnym głosie (oczywiście potwornie upraszczając jego przekaz).
Ta mowa to wspaniała opowieść autobiograficzna o tym, jak pisanie uratowało mu życie. Lektura niezbędna dla każdego, kogo pociąga choć odrobinę fenomen literatury.
Sam Fosse uchodzi za pisarza kontynuującego tradycje mistycyzmu katolickiego, o czym zajmująco pisze Christopher Beha w „The New York Times”. Autor Septologii przeszedł na katolicyzm w 2012 roku, mając za sobą walkę z chorobą alkoholową i dwa rozwody.
W lutym 2024 roku ArtRage wyda kolejną powieść noblisty – Białość, także w tłumaczeniu Iwony Zimnickiej.
Influencerka kultury? Szpila uruchamia lawinę
To zdecydowanie był jej rok. Agnieszka Szpila, autorka „Heks”, najpierw w grudniu 2022 nie przejęła Grand Press, informując na gali ze sceny, że nie godzi się na to, jak ją potraktował redaktor naczelny „Press”, kiedy prosiła o czas na scenie, by wygłosić apel ws. rodziców dzieci z niepełnosprawnościami, które nie otrzymują właściwej pomocy. I ta historia stała się przyczynkiem do reportażu Katarzyny Włodkowskiej o praktykach mobbingowych w „Press”. A w grudniu tego roku Szpila przyczyniła się do odwołania Moniki Strzępki z funkcji dyrektorki warszawskiego Teatru Dramatycznego.
Strzępka przygotowywała premierę „Heks”, przy której także Szpila pracowała – tuż przed premierą wycofała się, argumentując to ogromem „ciernienia psychicznego i emocjonalnego, którego doznał zespół aktorski”.
O zwolnieniach, dymisjach i trudnej sytuacji w Dramatycznym już wcześniej było kilka znaczących publikacji, łącznie z wywiadem ze Strzępką w Onecie, ale to decyzja Szpili, jej tekst na portalu Krytyki Politycznej i kolejne odejścia oraz zwolnienia lekarskie aktorek sprawiły, że ruszyła procedura odwoławcza.
Jasne, internet zarzuca Szpili, że zbyt późno zareagowała, a sam tekst jest sprytnym zebraniem opinii z mediów społecznościowych w poszukiwaniu poklasku. Niezależnie, czy się z tym zgadzamy czy nie, jedno jest w tej historii znaczące: nawet pojedynczy protest ma znaczenie.
Nie mam też wątpliwości, że zarówno tekst Szpili, jak i cała historia wokół konceptu „feministycznej instytucji kultury” rozpoczyna także nieco inną dyskusję o feminizmie w praktyce. I szerzej – o kompetencjach i umiejętnościach osób zarządzających instytucjami kultury.
Nie wystarczy być wybitną artystką czy dziennikarzem, żeby skutecznie zarządzać zespołem, instytucją i procesami. Leadership to znacznie więcej niż autorytet specjalisty w swojej dziedzinie. W kulturze także potrzeba tych kompetencji, na które w ostatnich latach tak silnie stawia biznes: umiejętności zarządzania ludźmi, emocjami, sobą w czasie, stresem czy zarządzania zmianą.
Feminizm w tym kontekście może być wspaniałą ideą, którą sprowadza się w praktyce jednak do czegoś więcej niż idealistycznego poglądu wyrażonego w tekście Szpili:
Bo feminizm jest dążeniem do równości, a nie dominacją w odwecie za opresję; obietnicą, że nigdy nie będziesz szła, nie będzie rozrabiała i nie będziesz walczyła o godność sama, sam i samo.
Agnieszka Szpila, PTSD, czyli post-dramatic Strzępka disorder
Fenomen „Chłopek”
Chłopki. Opowieść o naszych babkach
Joanny Kuciel-Frydryszak
Marginesy 2023
Książek będących efektem „zwrotu ludowego” ukazuje się w ostatnich latach wyjątkowo dużo. Wydawało się może nawet w tym roku, że już za dużo. Że kolejna premiera co miesiąc zaczyna grozić przesytem. W dodatku w dużej części to książki z pogranicza prac naukowych, esejów społeczno-historycznych, sięgających do źródeł i obficie je cytujących.
Takie są także Chłopki. Opowieść o naszych babkach Joanny Kuciel-Frydryszak, która wcześniej opisała chłopki idące na służbę do miasta – Służące do wszystkiego.
Oparta na źródłach, niezwykle przemyślania, ale przy okazji bardzo dobrze skonstruowana opowieść o kobietach ze wsi, ich niewolniczej pracy, przemocy (także ich własnej wobec dzieci), życiu, usposobieniu – o tym, kim były i co się z nimi działo.
Wiele z nas czytając, zaczyna rozumieć własne babki, przypomina sobie, co pamięta z własnego dzieciństwa albo otwiera oczy ze zdumienia, jak jeszcze niedawno wyglądało życie na co dzień chłopskich kobiet.
Kuciel-Frydryszak zrobiła książkę do czytania, którą pochłania się jak najlepszy kryminał. Niezwykły także jest sukces wydawniczy – w jednym z wywiadów z koncówki roku autorka mówi o 230 tys. sprzedanych egzemplarzy, więc z pewnością jest już ich znacznie więcej. I to jak do tej pory czyni z Chłopek najlepiej sprzedającą się książką tego nurtu.
26 grudnia 2023
