Literacki Nobel 2021 dla pisarza afrykańskiego? Czy Ngũgĩ wa Thiong’o naprawdę ma szansę?

Japończyk Haruki Murakami od lat otwiera bukmacherskie zestawienia kandydatów do literackiej Nagrody Nobla. W tym roku nie jest inaczej. Na liście kilku innych stałych faworytów: Ngũgĩ wa Thiong’o czy Margaret Atwood.

Patrząc wstecz, trudno dostrzec jakikolwiek przepis na noblistę. W zeszłym roku Nobla otrzymała poetka Louise Glück, która uchodzi w światowej literaturze za niszową. Był Nobel dla Boba Dylana (równie zasłużony), ale był także mało zrozumiały dla Dario Fo (ktoś jeszcze pamięta tego Włocha? Ktoś czyta?). 

Bez wątpienia Akademia Szwedzka – co często podkreśla – skupia się wyłącznie na zasługach literackich. To dlatego wątpliwe politycznie poglądy Petera Handke nie były dyskwalifikujące dla niego. 

Bukmacherskie zestawienie faworytów pokazuje nie tylko upodobania, ale i wskazuje na deficyty: wciąż za mało wśród noblistów kobiet i wciąż za mało autorów spoza Europy i Ameryki. 

Kogo z szansą na literackiego Nobla 2021? 

Haruki Murakami – ma w swoim dorobku ponad 30 książek. Niedawno na polskim rynku ukazała się kolejna, w dodatku dość nietypowa w dorobku Japończyka, ponieważ to reportaż. Moimi ulubionymi są jednak niezmiennie: Kronika ptaka nakręcacza oraz Przygoda z owcą. 

Ngũgĩ wa Thiong’o – drugi w zestawieniu to kenijski pisarz. Poza twórczością przemawiają za nim jeszcze inne argumenty. Od 18 lat nie było nagrody dla kandydata pochodzenia afrykańskiego (ostatnim afrykańskim noblistą jest John Maxwell Coetzee, który otrzymał Nobla w 2003), ale Coetzee to biały potomek holenderskich osadników. W historii nagrody był tylko jeden czarnoskóry noblista – Wole Soyinka z Nigerii, który literackiego Nobla dostał 1983 roku. Pora na kolejnego.

Ngũgĩ wa Thiong’o pisał początkowo po angielsku jako James Ngugi, dziś tworzy także w języku kikuju jako Ngũgĩ wa Thiong’o.

Anne Carson – kanadyjska poetka. Na polskim rynku ukazała się tylko jedna jej książka, w 2020 roku w tłumaczeniu Renaty Lis – Słodko-gorzki Eros.

Ludmiła Ulicka – rosyjska pisarka głównie powieści obyczajowych opisujących życie zwykłych rodzin rosyjskich.

Margaret Atwood – kanadyjska pisarka, o której głośno od kilku lat za sprawą serialu Opowieść podręcznej na podstawie powieści pod tym samym tytułem, która ukazała się w latach 80., a niespodziewanie koresponduje z tym, co obserwujemy dziś.

Maryse Condé – pochodząca z Gwadelupy pisarka francuskojęzyczna.

Annie Ernaux – francuska pisarka przede wszystkim powieści autobiograficznych. 

Wymienia się także Nuruddina Faraha – somalijskiego pisarza, który w swoich powieściach porusza temat wyzwolenia kobiet w postkolonialnej Somalii. W Polsce nie ukazało się do tej pory żadne tłumaczenie jego książek.

Na mojej osobistej liście wciąż jest Cormac McCarthy oraz Ali Smith. 

6 października 2021