Preciado. Wywracanie systemu

Moje istnienie jako transmężczyzny stanowi jednocześnie kulminację starego reżimu seksualnego i początek jego upadku, szczytowy punkt jego normatywnego postępu i zapowiedź nadchodzącej rozwojowej zmiany. 

Mieszkanie na Uranie, s. 19

Paul B. Preciado to jedna z postaci, o których dyskutuje się niemal w każdych kręgach. Filozof, pisarz, kurator sztuki, filmowiec, który zachwycił na ostatnim festiwalu filmowym w Berlinie. W Polsce wyszły trzy jego książki. W Nowym Teatrze Marcin Borczuch zrealizował spektakl na podstawie jednej z nich. 

W Testoćpunie nie tylko sugestywnie, ale i niesamowicie przekonująco wybrzmiewa opis, jak staliśmy się naszprycowanym i naćpanym społeczeństwem. Bez wątpienia mamy dziś kapitalizm, w którym farmakologia i pornografią karmią nas i kształtują, niezauważalnie zamieniając się w przezroczystą codzienność. 

Projekt polityczny?

Rozważania o ciele nie są jedynie u niego rozważaniami o tożsamości (seksualnej, płciowej), ale i o konstruowaniu tożsamości społecznych – tego, jak nieodzownie stajemy się częścią większego układu – i jak z niego można (bądź nie można) się wypisać. 

Preciado postrzega jednostkę jako sprawczą. W Mieszkaniu na Uranie opisuje swoją własną drogę przejścia – szerszą niż jedynie trazycja. 

[…] chodzi tu o procesy przejścia, które pozwolą nam dogłębnie zrozumieć globalną transformację polityczną, z którą mamy do czynienia. Zmiana płci i migracja stanowią dwie praktyki, które kwestionując polityczną i prawną architekturę patriarchalnego kolonializmu, różnicy płci i hierarchii rasowej, rodziny i państwa narodowego, umieszczają żywe ciało ludzkie na granicy obywatelstwa, a nawet na granicy tego, co rozumiem jako ludzkość. 

Mieszkanie na Uranie, s. 21

Uwodzicielski styl Preciado ma jednak także pewną ciemną stronę – świetnie opisaną przez Jules Gill-Peterson:

Trans to nie coś, czym jesteś, a potem uprawiasz jako politykę. W najlepszym wypadku to coś, czym jesteś, ponieważ tak rozpaczliwie tego potrzebujesz. Polityki transkobiet nie biorą się z ich estrogenu i progesteronu, ale z ich rozumienia siebie jako niemożliwej historii wciąż w biegu. 

Zgodzić się trzeba z krytyczkami Preciado, wskazującymi, że to właśnie apollińska męskość pozwala Preciado formułować wizję transpłciowości jako rebelii.

„Przełomowy film”. Orlando

Preciado zagrania coraz więcej mainstreamowego pola także dlatego, że jego działalność nie sprowadza się jedynie do akademickich rozważań. Poza książkami, felietonami w gazetach był także kuratorem wystaw, autorem filmu. Jego dokument Orlando, My Political Biography na Berlinale 2023 otrzymał 3 nagrody. 

Jury uznało go za film przełomowy, który „będzie miał trwałe znaczenie kulturowe”.

Czy naprawdę na naszych oczach rodzi się nowy kapitalizm, jak chce tego Paul B. Preciado? Na pewno burzy się (lub choćby kruszy) układ binarny. Najciekawsze u Preciado są te fragmenty, które rozważania o tożsamości wiążą z nowym sposobem – zwłaszcza językowym i pojęciowym – funkcjonowania w świecie i świata jako takiego. Z tego względu czyta się go naprawdę przyjemnie. Może też pozwala nam się oswoić z tym, jak niepewny stał się świat?

10 marca 2023