Co łączy Flauberta, Prousta i Ernaux? Normandia 

Proust na wakacjach w Trouville 

Marcel Proust w Normandii spędzał wakacje, ćwicząc się w opisać morza, prowincji czy postaci. W młodzieńczych opowiadaniach wydanych w Polsce przez Fundację Gutenberg widać fascynację morzem, które także dziś zachwycić musi każdego, kto w Normandii znajdzie się choćby na chwilę. 

Ale nie ma tu już nikogo, kto mógłby podziwiać szaleństwa i łagodność wrześniowych fal, bo elegancja nakazuje opuścić plaże z końcem sierpnia, aby pojechać na wieś. Zazdroszczę jednak tym – a gdy uch znam, to ich odwiedzam – którzy mieszkają na wsi nieopodal morza, na przykład nad Trouville. Zazdroszczę tym, którzy mogą spędzać jesień w Normandii.

M. Proust, Normandia z tomu Normandia i inne opowiadania, s. 37-38

Nie będzie przesadą powiedzieć, że W poszukiwaniu straconego czasu najwięcej zawdzięcza doświadczeniu z Normandii (jej surowego klimatu, widoku morza, porównywania i zgłębiania morskich opisów w poezji Baudelaire’a. 

Madame Bovary w okolicach Rouen 

W Normandii urodził się i tam napisał większość powieści Gustave Flaubert. Na świat przyszedł w Rouen, największym mieście Normandii, 21 grudnia 1821 roku. Miasto opuścił je w 1840 roku, kiedy to wyjechał do Paryża na studia prawnicze. 

Po opuszczeniu Paryża wrócił do Croisset, w pobliżu Rouen i mieszkał tam do końca życia. To tu przeżył 35 lat życia i tu napisał większość swoich powieści. Dziś w jego domu rodzinnym w Rouen znajduje się muzeum, dom w Croisset – nazwany został Pavillon Flaubert.

Z kolei mała wioska Ry, położona na wschód od Rouen, była inspiracją dla fikcyjnej wioski Yonville-l’Abbaye, w której Flaubert umieścił najsłynniejszą powieść Madame Bovary.

Ernaux wraca do Normandii 

Rouen dla Annie Ernaux to wielkie miasto z dziecięcych marzeń. Przyjeżdża do niego w 1958 roku, żeby rozpocząć studia. Zyskuje anonimowość – istotny element w awansie społecznym. To jedno z najważniejszych tematów jej prozy. 

Tak naprawdę zerwałam z pokoleniami kobiet myjących wybielaczem. 

A. Ernaux, Wstyd

Dider Eribon komentując przyznanie Nobla Annie Ernaux, napisał, że Ernaux potrafi ująć w jednym zdaniu to, czego jemu nie udało się, zapisując wiele stron. 

Ernaux – córka sklepikarza – wychowała się w robotniczej dzielnicy normandzkiego miasteczka Yvetot. Ukształtowało ją i przez łatwa wracała się do swojego pochodzenia. 

Wstyd był czymś normalnym. Był jak naturalna konsekwencja profesji moich rodziców: problemów finansowych, robotniczej przeszłości, naszego sposobu bycia. (…)

A. Ernaux, Wstyd

Yvetot nigdy wprost nie pada w powieściach, choć w Miejscu mowa o miejscu określonym inicjałem Y. W Rouen w latach 60. młoda Annie rozpaczliwie szukała lekarza który wykonałby zabieg aborcji – wówczas we Francji groziło za to więzienie. O tych dramatycznych wydarzeniach opowiada jej mikropowieść, na podstawie której powstał film Zdarzyło się (ang. Happening) (w polskich kinach jeszcze w październiku 2022).

Czy jeśli wyrzeknę się życia podobnego do życia moich rodziców, zostanę uciekinierką – z rodziny, z miejsca pochodzenia, z klasy społecznej? Czy ceną emancypacji musi być alienacja?

Annie Eranux

O Normandii, miejscach rodzinnych, ale i wpływie na twórczość opowiada krótki film dokumentalny Normandia Annie Ernaux na bezpłatnym kanale Arte.tv.

12 października 2022