Książka pod choinkę 2022: najlepsze dla dzieci i młodzieży
Żeby napisać naprawdę dobrą książkę dla dzieci czy młodzieży, nie wystarczy taki sobie talent. Dzieci to być może najbardziej drastyczni czytelnicy – jeśli nie ma wypieków na twarzy, nie przemówią do nich żadne opowieści o tym, że autor jest znany, albo że temat ważny czy konstrukcja ciekawa.
Doskonałe musi być wszystko. I tylko wtedy się czyta – do ostatniej chwili, błagając o to, żeby jeszcze nie gasić światła wieczorem w łóżku. Ta intensywność lektury zostaje na zawsze. Powroty i szukanie nowych lektur, od których nie można się oderwać – także.
W grudniu czytanie książek dla dzieci to jak adwentowe przygotowania do świątecznej magii. A przy okazji to świetny pomysł na książkę pod choinkę. No to kilka najlepszych w 2022 w subiektywnym wyborze, choć i te z poprzedniego roku kuszą mnie nie mniej.
Maria Parr – mistrzyni odważnych i pewnych siebie dziewczyn
Tonja z Glimmerdalen
Maria Parr
ilustrowała: Heleen Brulot
przeł. Aneta W. Haldorsen
Dwie Siostry 2015
Wiek: 7+
Bramkarka i morze. Burze w Zatoce Pękatej Matyldy
Maria Parr
ilustrowała: Heleen Brulot
przeł. Aneta W. Haldorsen
Dwie Siostry 2018
Wiek: 8+
Tonja to moja ulubiona nastolatka – wracam do niej regularnie. Jej umiłowanie szybkości przypomina mi moje rajdy dziecięcym rowerkiem z nasypu, których wspomnienie na trwałe zapisało się bliznami na moich kolanach.
Tak, uwielbiam ją za to, że już jako 9-latka miała więcej pewności siebie niż niejedna z nas w dorosłym życiu. Mała łobuziara, jak ją nazywają w górskiej dolinie, gdzie mieszka. Zna każdego i każdy zna ją. Jej świat opowiedziany jest tak, że czytanie zamienia się w powrót do dawno zapomnianej krainy.
Marię Parr okrzyknięto nową Astrid Lindgren, ale to nie do końca prawda. Świat oglądany i opowiadany przez Tonję ma znacznie wyrazistszy rys, znacznie mocniejszą barwę i o wiele bardziej bywa zamknięty dla dorosłej perspektywy.
Bramkarka… z kolei to kontynuacja Gofrowego serca – wzruszająca opowieść przyjaciół Leny i Kręciołka, którzy są o 3 lata starsi. W świecie 12-latków rewolucję wprowadziła zmiana trenera drużyny. Nieoczekiwanych zdarzeń jest znacznie więcej.
Podobnie jak od Gofrowego serca… od Bramkarki… nie można się oderwać. I żeby była jasność: dorośli też szlochają w trakcie lektury.
„Nigdy nie łam zasad”
Regulamin na lato
Shaun Tan
przeł. Jacek Drewnowski
Kultura Gniewu 2017
Wiek: 5+
Powieść graficzna, w której obraz opowiada więcej niż słowa. Autor jest Australijczykiem, znanym czytelnikom w Polsce z takich książkę jak Przybysz, Opowieści z najdalszych przemieść czy Zgubione znalezione. Ich przekonywać do kolejnej nie trzeba.
Ci, którzy jeszcze go nie znają, mogą zaprzyjaźnić się z braćmi i na świat spojrzeć ich oczami. A przy okazji dowiedzieć się, że ich wnioski z codziennego radzenia sobie ze sprawami są o niebo lepsze niż modnych dziś coachów i mentorów.
Z najlepszych porad na kolejny rok biorę sobie szczerze do serca:
Nigdy nie przegap ostatniego dnia lata.
Ale ślimaków też postaram się nie deptać.
Najbrzydsze dziewczyny w szkole nie płaczą w kącie
Pasztety do boju!
Clementine Beauvais
przeł. Bożena Sęk
Dwie Siostry 2017
Wiek: 13+
To zdecydowanie moje odkrycie tego roku. Mireille, Astrid i Hakima w facebookowym (a jakże!) głosowaniu dostają tytuł Złotego, Srebrnego i Brązowego Paszteta, czyli oficjalnie zostają uznane za najbrzydsze w szkole.
Trochę popłakują (no ale każdy by płakał). Zaraz jednak wpadają na pomysł, który zamienia się w podróż życia i… zdobycie Paryża. Jest łzawo, ale tylko ze śmiechu. Sława tej książki zasłużona – we Francji okazała się bestsellerem, zdobyła wszystkie możliwe nagrody i ma rzesze wiernych czytelniczek i czytelników.
To powieść drogi, o dojrzewaniu i akceptacji siebie. Jeśli ktoś wątpi, że literatura ma terapeutyczne działanie, po lekturze przestanie. Gwarantuję.
Komiks o Holocauście
Maus. Opowieść ocalałego
Art Spiegelman
przeł. Piotr Bikont
Prószyński i S-ka 2016
Wiek: 14+
Rośnie nowe pokolenie, dlatego powrót do Maus wydaje się naprawdę warty rozważenia w przypadku starszej młodzieży. Kultowa powieść graficzna w kompletnie rewolucyjny sposób opowiada o Holocauście.
To osobista opowieść o ojcu autora – Władku Szpigelmanie, któremu w polskiej wersji głosu w tłumaczeniu udzielił Piotr Bikont (z ogromnym wyczuciem formy). Język jest tu także poddany presji, choć w kolejnej lekturze poszłam za radą Bikonta, żeby „widzieć we Władku przede wszystkim polskiego Żyda”. Kłucie w żołądku było jakby mocniejsze.
Autor dostał za ten komiks Pulitzera. Co ciekawe, Maus stał się lekturą w Czechach, Francji czy Wielkiej Brytanii. Oczywiście to lektura, która wymaga troski i mądrości instytucji oraz nauczycieli, o czym najdobitniej świadczy historia z jednej ze szkół amerykańskich.
Otóż na początku 2022 roku w jednej ze szkół w Tennessee usunięto ją z listy lektur z powodu… „epatowania wulgaryzmami i nagością”. Oburzające? Absurdalne? Hm. W szkołach polskich uczniowie o Maus nie słyszą. Z pewnością nie z listy lektur.
Przyjaźń w mrocznej dzielnicy Truchlin
Truchlin. Biała Komnata
Vojtech Matocha
ilustrował Karel Osoha
przeł. Anna Radwan-Żbikowska
Afera 2022
Wiek: 14+
Po pierwszym i drugim tomie nie mogłam się oprzeć trzeciemu… Wydawało się, że do Truchlina (albo na Truchlin) – po odkryciu jego tajemnicy – już nie trzeba będzie wracać, ale sprawy się skomplikowały, kiedy okazało się, że zniknęła En.
W dodatku ani słowem nie wspomniała wcześniej, czemu w internecie szukała Białej Komnaty? Czy przyjaźń ma sens, jeśli przyjaciele nie mówią sobie wszystkiego?
Aż trudno uwierzyć, że dla Vojtecha Matochy seria Truchlin była literackim debiutem, tak świetnie opowiedziane są światy poszczególnych bohaterów i tak wyraziste postaci. Tempo przypomina najlepsze filmy akcji.
Matocha jest z zawodu programistą, przez wiele lat prowadził jednak drużynę skautów, co z pewnością tłumaczy jego umiejętności kreowania postaci i autentyczność języka, którym posługują się jego bohaterowie.
Mam szczerą nadzieję, że – wbrew zapowiedziom – to nie ostatnia część bestsellerowego cyklu i że jeszcze się na Truchlinie spotkamy.
Warszawa do odkrycia i zakochania
Zdarzyło się w Warszawie. Historia miasta dla dzieci
Maria Karpińska
Anna Burchard
Muzeum Warszawy 2022
Wiek: 6+
Rzeczy dzieją się w Warszawie. Nowe legendy miejskie
Muzeum Warszawy 2020
Wiek: 10+
Legends of Warsaw
przeł. Soren Gauger, Zosia Krasodomska-Jones
ilustracje Wojciech Pawliński
Muzeum Warszawy 2020
Wiek: 10+
Czy ktoś się zastanawiał, dlaczego Szwedzi zbudowali Ikeę właśnie na Targówku? Albo co łączy włoszczyznę z pierwszym warszawskim mostem? A wiecie, dlaczego warszawianki ubierały się kiedyś na czarno? I jak brzmią legendy warszawskie po angielsku, jeśli chcielibyśmy je opowiedzieć naszym przyjaciołom?
Trzy kapitalne książki dla dzieci (i dorosłych) w różnym wieku to wspaniała przechadzka po Warszawie współczesnej i dawnej. Miasto do odkrywania i zakochania.
6 grudnia 2022