Top 12. Najlepsze książki pod choinkę 2021, którymi zrobicie wrażenie

Odkrywcze, opracowane bez zarzutu i do tego wyglądają jak prawdziwy prezent. Najlepsze książki w 2021 w prezencie to 12 propozycji, które także dla siebie biorę na warsztat i na prezenty. I wiem, że jeszcze nieraz do nich zajrzę.

Każdej z tych książek autorzy poświęcili sporo czasu i dostarczają nam treści i wiedzy, po którą chce się sięgać wielokrotnie. Wszystkie wydane zostały przez niszowe wydawnictwa, które nie mają często środków na machinę marketingową.

Najlepsze książki 2021 dla mam, cioć, przyjaciółek 

1. Niezrównana Margaret Atwood 

Zbiór wykładów, które Margaret Atwood wygłosiła na uniwersytecie w Cambridge w 2000 roku. Książka zachowuje wkładową formę, dzięki czemu dostajemy nie tylko żwawy i żywy język, ale i coś bardziej nieuchwytnego: kontakt z pisarką, która do nas mówi. Dzięki formule mówionego wykładu znacznie skraca się dystans między nami a autorką. 

Wbrew tytułowi nie jest to książka o warsztacie w stylu modnych w internecie mistrzowskich lekcji creative writing. Sporo jest za to o byciu pisarzem. Nie każdy, kto napisze i wyda jedną książkę staje się pisarzem. Atwood porównuje pisanie do innych profesji: Każdy potrafi wykopać dół, ale nie oznacza to, że od razu jest grabarzem. Oczywistość? W wersji Atwood zmusza nas do przemyślenia na nowo powinności pisarza, jego podwójnej roli: człowieka i piszącego. 

Jak to jest z oddzielaniem życia od pisania? 

Gdzie jednak w społeczeństwie, w którym nie ceni się już innych wartości poza materialnymi, jest miejsce dla artysty i jego świętej pracy, nie wspominając o rachunku za prąd? 106

s. 106

Atwood tak zaangażowana w komentowaniu na Twitterze – w szybkim newsowym tempie, tu odkrywa nam tę część swojej biografii, która normalnie jest niedostępna. O tej książce pisało się, że jest dowcipna. Ale przede wszystkim jest przyjemnie i bez zadęcia refleksyjna. 

Gdzie kupić? 

Najlepiej w sklepie internetowym wydawnictwa Karakter.  

2. Warszawskie służące 

Służąca rozmawia z panem stojąc – to jedna z wytycznych zawartych w wydawanych poradnikach dla służących. Przyjeżdżały do Warszawy ze wsi. Wykonywały pracę, którą uważano za oczywistą, nie troszcząc się zupełnie o to, ile pracuje i jak ciężko. 

Niewidoczne to nie album z wystawy, którą do 20 marca 2022 można oglądać w Muzeum Warszawy, ale publikacja, w której znajdziemy zarówno obszerny zestaw zdjęć, ale także dokumentacyjnych tekstów o tym, jak się żyło pracującym służącym w Warszawie. 

Na przełomie XIX i XX wieku stanowiły 20 proc. wszystkich pracujących w stolicy. Jak wskazują statystyki, na początku XX wieku w Warszawie ok. 40 tysięcy młodych kobiet sprzątało, usługiwało, gotowało, prało, zajmowało się dziećmi w setkach mieszkań. Były wykorzystywane jako „siła robocza”, ale były także w intymnych związkach z panami – nie zawsze z własnej woli. 

To, co najbardziej zaskakujące, ta historii wciąż jest nieopowiedziana, zapomniana, niewidoczna. 

Jej zobaczenie przypomina nam wszystkim, że o tym tak czy inaczej jakoś wiedzieliśmy: słyszeliśmy od babć, oglądali w filmach, widzieli na zdjęciach, czytali w powieściach. 

Tyle że różne aspekty życia pracownic domowych dopiero dzięki archeologicznej pracy Muzeum Warszawy zostało nam pokazane i opisane. 

Gdzie kupić?

Książkę można dostać tylko w sklepie Muzeum Warszawy offline przy okazji zwiedzania albo online.

Najlepsze książki historyczne 2021 subiektywnie

3. Czego nie wiemy o Holocauście?

Nie zapomnę wrażenia, które zrobiło na mnie Yad Vashem. Nie chodzi o kompozycję tego, co współcześnie w takich miejscach – z braku lepszego określenia – nazywa się „wystawą”. Niby wszyscy wiemy, że „Auschwitz nie spadł z nieba”, ale co innego wiedzieć, a co innego – zobaczyć to na przestrzeni wieku.

Podobnie działa książka, którą napisał Götz Aly – niemiecki profesor historii, u którego zwycięża instynkt socjologicznego badacza. Antysemityzm i wrogość wobec Żydów ma długa tradycję i silne korzenie. Aly winę widzi szeroko – także w powiększającym się dystansie społecznym. Kiedy sięgałam po książkę, zastanawiałam się, czy taka książka napisana przez Niemca, jest dowodem jego odwagi? Tak, Aly jest odważny, ale z innego powodu. 

Gdzie kupić?

W dowolnej księgarni. 

4. Historia Warszawy do początku 

800 stron, 65 rozdziałów, historia miasta od 2021 do 1339. Choć to książka profesora, to nie ma wspólnego nic z nudną uporządkowaną opowieścią. Brzostek eksperymentuje i za wszelką cenę próbuje dobrać się do szczegółów z życia warszawiaków. Dzięki takiemu podejściu w pamięci zostanie nam gabinet Gierka, podwórka kamienicy z XIX wieku albo widok z pierwszego lotu balonem w 1789 roku. 

Gdzie kupić? 

Książkę można dostać tylko w sklepie Muzeum Warszawy online.

Jaką książkę kupić dla zagranicznych przyjaciół?

5. 100 lat polskiego dizajnu

To nie jest zwykła analogia polskiego dizajnu, ale książka pokazująca proces twórczy oraz proces zadomowienia się brandów w codzienności. W końcu wystarczy sobie przypomnieć, że gdy LOT myślał o tym, żeby zmienić żurawia – logo zaprojektowane przez Tadeusza Gronowskiego w 1929 roku – powstała taka wrzawa w obronie żurawia, że o zmianie nie mogło być mowy. 

Publikacja zilustrowana przez 25 współczesnych artystek i artystów, którzy podejmują artystyczny dialog z wybranymi obiektami. 

Przyjemna lektura wizualno-tekstowa, pokazująca polskich projektantów na przestrzeni wieku. Jak już człowiek wziął do ręki, to nie chce oddać nikomu w prezencie ;). 

Gdzie kupić?

W dowolnej księgarni internetowej. 

6. Tworzenie się polskiej tożsamości w malarstwie XIX i początku XX wieku dla przyjaciół z Francji 

Najpierw była zupełnie wyjątkowa wystawa w Luwrze, na której znalazło się 130 obrazów z lat 1840-1918, w szczególności: Jana Matejki, Józefa Brandta, Jacka Malczewskiego, Józefa Chełmońskiego czy Olgi Boznańskiej. Była to największa dotąd wystawa dzieł polskich malarzy przełomu XIX i XX wieku prezentowana we Francji. 

Książka (coś więcej niż album towarzyszący wystawie) jest zarazem odbiciem i uzupełnieniem retrospektywy w Luwrze. Porządne, opasłe tomiszcze – usłyszeć można od oglądających. Jest dostępna wyłącznie w języku francuskim. 

Gdzie kupić?

Pozycja dostępna w Amazonie. 

Bestsellery 2021 dla dzieci  

7. Dla młodych dorosłych: tajemnicza dzielnica czeskiej Pragi 

Jedno z moich zaskoczeń 2021. W przypadku książek dla dzieci jestem bardzo wybredna. Toleruję włącznie takie, które niczego nie banalizują, nie traktują dzieci infantylnie i nie sentymentalizują zanadto. Mięsista fabuła i atrakcyjna forma to elementy obowiązkowe.

I tak jest w przypadku Truchlina Matochy. Nie dość, że jest atrakcyjnie wizualnie, to jeszcze dostajemy niesamowicie wciągającą mieszkankę kryminału i SF. Czyta się tak dobrze, że chce się szybko doczytać, co będzie za chwilę. 

Jesteśmy w jednej z tajemniczych dzielnic Pragi czeskiej, w której nie wiadomo, dlaczego czas zatrzymał się dawno temu. Nie ma elektryczności, więc nie jeżdżą tramwaje, nie słychać radia, latarnie nie świecą, a telefony nie łapią zasięgu. W tej ciemności Jirk i En muszą rozwikłać zagadkę, zanim nastąpi katastrofa. 

Młodzieżówka, przy której ani młodzi dorośli, ani całkiem dorośli nie będą się nudzić. Po skończeniu pierwszego tomu, tak bardzo nie mogłam doczekać ciągu dalszego, że wieczorem wyruszyłam na poszukiwania drugiego tomu. Jeśli zastanawiacie się, co muszą mieć najlepsze książki w 2021, to trudności z doczekaniem do rana, na pewno tym są.

Gdzie kupić?

Polecam sklep internetowy wydawnictwa Afera. 

8. Dla młodych buntowniczek 

Już od kilku lat śledzimy portrety kobiet, które zmieniły świat, opisane przez Francescę Cavallo i Elenę Favilli. Nadszedł czas na Polki. Sylwia Chutnik podjęła rękawicę i stworzyła portrety niezwykłych Polek znanych jak Irena Sendlerowa, ale i mniej znanych jak Simona Kossak, która mówiła o sobie, że jest zoopsycholożką. Jest także twarz ruchu less waste Areta Szpura. 

Na świecie książki Cavalo i Favilli sprzedały się w milionach egzemplarzy. Dla mnie wciąż najważniejszą z tej czwórki pozostaje opowieść o imigrantkach, a wśród nich moja ulubiona Madeleine Albright.

Nie wyobrażam sobie lepszych opowieści na dobranoc. 

Gdzie kupić?

W dowolnej księgarni. 

9. Niezrównani Mizielińscy 

Któż z nas do dziś nie zachwyca się Mapami w wydaniu Aleksandry i Daniela Mizielińskich. Idąc za ciosem, autorzy regularnie proponują nowe odkrycia. Kapitalna zeszłoroczna książka-album o parkach świata Którędy do Yellowstone została krótko skwitowana przez obdarowaną przeze mnie zaprzyjaźnioną 9-latkę: Tyle roślin? Znowu będzie piątka ze środowiska! 

No to tym razem świetna schodząca w głąb książka. Wydawnictwo Dwie Siostry z pewnością nie należy do niszowych, ale tak robione książki dla dzieci to po prostu dzieło sztuki samo w sobie. Wraca się do nich latami. 

Gdzie kupić?

Dostępne są wszędzie, więc w Waszej ulubionej księgarni będzie. W e-sklepie wydawnictwa także.

Najlepsze książki na prezent dla siebie i znajomych  

10. Ikona amerykańskiego Sądu Najwyższego: Ruth Bader Ginsburg”

Wszyscy ją znają. Wiedzą, kim jest: druga kobieta w Sądzie Najwyższym USA, feministka, obrończyni praw mniejszości. Wielu zna także tę prywatną stronę: miłośniczka oper i koronkowych kołnierzyków. Prawo jest nudne? RBG została ikoną popkultury. 

Po pierwsze trzeba narobić szumu – tą zasadą kierowała się Ruth Bader Ginsburg, kiedy nie zgadzała się w Sądzie Najwyższym. Niezapomniane są jej wystąpienia – pełne pasji, ale bez emocji operujące konkretem. Słychać to także w tekstach czytanych, których książka nam nie szczędzi.

Kiedy Ginsburg studiowała prawo na Harvardzie, była jedną z 9 studentek w tym czasie. Studia ukończyła w 1956 roku z wyróżnieniem, ale i tak żadna kancelaria w Nowym Jorku nie chciała zatrudnić kobiety z dyplomem prawa.

Przy okazji ta książka jest także świadectwem porażki: porażki gatunku, jakim jest biografia. Działalność, kontekst, ogromny zbiór dokumentów dla biografa są zazwyczaj materią, tu podane wprost – wartością samoistną. Chce się tę dokumentację czytać – od deski do deski. Z książek 2021 tę wpisuję na listę lektur obowiązkowych.

Gdzie kupić? 

Najlepiej w księgarni online wydawnictwa.

11. Filozofia dla zabieganych 

To moje kolejne zaskoczenie roku. Już zachwalałam, jak świetnie skomponowana i zaskakująco napisana jest książka Jonny’a Thomsona – profesora filozofii z Oxfordu, który prowadzi popularne konto na Instagramie.

Książka mała jest tylko z formatu, bo na 508 stronach dostajemy przekrój filozofii od Arystotelesa przez Kanta, Husserla, Marksa aż po Derridę, Fantona czy Huxleya. Problemowe ujęcie daje nam wgląd w to, co Schopenhauer pisał o nudzie czy muzyce, Weber o pracy do późna albo czym jest niewidzialna ręka rynku. 

To książka zdecydowanie dla dorosłych. I już opis jej potrafi tak wciągnąć – jak się okazuje – że można przypalić obiad córce i zostać ze spalonym garnkiem. 

12. Rozmowy wielkich pisarzy 

Żyjemy szybko i na nic nie ma czasu. Philip Roth pisał dużo i trudno spodziewać się, że miał więcej czasu niż my, choć oczywiście – można by spierać się i podnosić, że on nie musiał śledzić mediów społecznościowych. 

Nie wiem, ile to ma wspólnego z czasem, ale Roth przeprowadził genialne rozmowy. Nieśpieszne. 

We wrześniowy piątek 1986 roku w Turynie, dokąd przyjechałem, by dokończyć rozpoczętą pewnego popołudnia minionej wiosny w Londynie rozmowę z Primo Levim, poprosiłem swojego gospodarza, żeby przy okazji pokazał mi fabrykę farb, w której był zatrudniony, najpierw w laboratorium chemicznym, później – aż do emerytury – jako jej dyrektor.

s. 9

Przy otwierającej książkę rozmowie z Primo Levim miałam dreszcze. I jestem przekonana, że nie ja jedna. Obrazu pracującego Primo Levi w fabryce nie sposób zapomnieć.   

Gdzie kupić?

W dowolnej księgarni.

15 grudnia 2021