Serhij Żadan walczy w Charkowie; zgłoszony do Nobla

Serhij Żadan o wojnie 

Ukraiński poeta, pisarz Serhij Żadan o wojnie pisał od lat. Wojnie, która na wschodzie Ukrainy toczy się nieprzerwanie od zajęcia Krymu w 2014 roku. 

Za dużo polityki, we wszystkim — za dużo polityki.
Życie nie potrzebuje takiej ilości naszych poprawek.
Poeci wpychają politykę w życie
jak pięść w rękawicę bokserską.
Podczas gdy delikatni czytelnicy narzekają:
znowu polityka, oni znowu o niej piszą.
[…]
Jak można mówić o polityce w kraju,
który rani dziąsła własnym językiem?
Najdostępniejszym manifestem jest rąbane mięso, które
wykłada się rano na targach, jak prasę.
Najbardziej przekonującymi rymami są równe i głuche
automatyczne serie, którymi dobijają
ranne zwierzęta.
Wszyscy byli uprzedzeni.
Wszyscy znali warunki umowy.
Wszyscy wiedzieli, że przyjdzie zapłacić niepomiernie wysoką cenę.
Mówcie teraz, że tam było za dużo polityki.

tłum. Bohdan Zadura

U nas bardziej niż poezja znane są jego powieści. Internat, wydany w Polsce w 2019 roku porównywano do Drogi Cormaca McCarthy’ego. Pisano o apokalipsie umiejscowionej w zimowym wojennym Donbasie. 

Serhij Żadan na wojnie

Dziś Żadan walczy o Charków. Dosłownie. Od czasu do czasu daje znać o sobie, publikując na Twitterze.

Zgłoszony do Nobla

To nie wojna sprawiła, że Żadana zgłoszono do literackiej Nagrody Nobla. Chociaż wojna stała się niewątpliwie pretekstem. 

Zbiorowe protesty upominające się o Ukrainę u możnych tego świata przekonały państwa do zaostrzenia sankcji. Protesty obywatelskie wymuszają na firmach zagranicznych wychodzenie z Rosji. Ci którzy tego nie robią, spotykają się ze zmasowanym bojkotem – internetowym i konsumenckim . Społeczeństwo obywatelskie świata stoi dziś po stronie Ukrainy.

Nic dziwnego, że o poetę ukraińskiego upomniały się środowiska literackie – polski Komitet Nauk o Literaturze PAN w apelu piszą, że Żadan jest poetą na miarę Nobla: 

Wolna Ukraina w znacznej mierze mówi i myśli słowami Żadana, uważnie ich słucha.

Z listu Komitetu Nauk o Literaturze PAN

W Ukrainie to postać kultowa. Performer, poeta, wokalista zespołu Sobaky w Kosmosi. Świetnie znany także w Europie – w Polsce tłumaczony i kilkakrotnie nagradzany. Stały gość na festiwalach poetyckich. Zaprzyjaźniony z polskimi twórcami.

Czy ma szansę na Nobla? 

Akademia Szwedzka zgłoszenia przyjmuje do 31 stycznia. Raczej nie są ujawniane od razu, więc nie wiadomo, kto i kogo zgłasza. Nie wiadomo, czy w takiej ekstraordynaryjnej sytuacji zgłoszenie polskiego komitetu będzie wzięte pod uwagę. 

Ale równie ważne co zgłoszenie jest także znajomość i powszechność twórczości. Żadan od lat tłumaczony jest na świecie. Na szwedzki przetłumaczone zostały dwie jego powieści: Depeche Mode oraz Anarchy in the UKR – obie napisane i wydane jeszcze przed aneksją Krymu. 

Od jednej zasady nigdy nie było odstępstwa. Nobel przyznawany jest żyjącemu twórcy.

Żadan dziś opisuje miasto odcięte od świata, ostrzeliwane, bombardowane, niszczone. Miasto rodzinne, które próbuje przetrwać.

Ktoś niesie jedzenie, ktoś zgłasza się na ochotnika, ktoś po prostu stoi pod werandą i patrzy w niebo. Wcześniej próbowali zrozumieć, czy będzie śnieg. Teraz – czy będzie ostrzał.

W mieście jest już czwarta, wszyscy szykują się na noc. Mam nadzieję, że będzie dobra.

Tweet Serhija Żadana: 14 marca 2022

Chwilowo nic innego poza Żadanem na Twitterze czytać nie mogę. Książki w Ukrainie także walczą – chroniąc przed odłamkami szkła, które mogą dostać się do środka przy wybuchach, jak w mieszkaniu kijowskiego aktywisty Lwa Szewcowa:

Mieszkanie Lwa Szewcowa. Fot. Lew Szewcow/Facebook

14 marca 2022