Unicestwianie. I odradzanie u Michela Houellebecqa

Od lat każda nowa książka Houellebecqa jest wydarzeniem. Często od razu planowany jest dodruk, bo nakład dość szybko się wyczerpuje. Sam autor zresztą – jak w sprytnie zaplanowanej strategii marketingowej – podsyca zainteresowanie jego powieściami. Jest niedostępny i kapryśny. 

Znane wątki Houellebecqa

Michel Houellebecq nie udziela wywiadów, dziennikarzy uważa za głupków (no, chyba że jest to spotkanie na Sorbonie – wówczas robi wyjątek). Demonstracyjnie odcina się od tak zwanej kultury popularnej (cokolwiek to dziś znaczy). Ale właśnie w niej święci od lat największe triumfy, bojąc rekordy popularności. 

Ponad 600 stron Unicestwiania pozornie jedynie przenosi nas w przyszłość, bo rzecz dzieje się tuż przed wyborami prezydenckimi w 2027 roku. Faktycznie jednak dzieje się w zasadzie tu i teraz, bo mniej więcej wszędzie w Europie mogłaby się wydarzyć taka historia. Niemal wszędzie dylematy Europejczyków są podobne, a ich głos wyrywany w brutalnej walce skrajnej prawicy z liberałami. 

Znane wątki u Houellebecqa – mężczyźni, których kariera utknęła, depresyjni, goniący za sekundą ekscytacji, szukający ratunku w momentalnym choćby uniesieniu seksualnym – są obecne także tutaj. Może tym razem wyraźniej pokazuje nie tylko starzejących się  mężczyzn, ale i chorujących, którym cierpienie i niedołężność odbierają godność.

Panowanie nad ciałem wykracza już poza seksualną sprawność, co może stanowić naturalną kolej rzeczy, ale chyba niekoniecznie staje się równie interesującym rozwiązaniem fabularnym. Z pewnością woleliśmy rozterki panów z poprzednich powieści. 

Wiara w polityków

Ale to nie kondycja męska wybija się na plan pierwszy (zresztą nieco bardziej nudzi nas tym razem niż w poprzednich powieściach). Nie są to także kobiety, które w Unicestwianiu wydają się nawet mocniejsze niż w innych powieściach Houellebecqa.

Mocniejsze, ale i bardziej czułe. Prudence – żona Paula (wysokiego urzędnika w Ministerstwie Finansów) – radzi sobie znacznie lepiej z odchodzeniem (miłości, życia, ludzi wokół) niż Paul. Czyż nie ona jest spiritus movens sceny w metrze, kiedy Paul mocno przyciska ją do siebie? Czyż to nie w kobietach Houellebecq pokłada nadzieje?  

Zwykle właśnie w kontekście Unicestwiania pisze się o miłości, którą cyniczny z natury Houellebecq wysławia jako ostatnią nadzieję ludzkości. Ale dla mnie tym, co sprawia, że „czyta się” tę powieść, jest podejście do polityki i polityków. 

Otóż nawet nie o diagnozę społeczną rzecz się rozbija. Ale o to, że Houellebecq wierzy skrycie, że politycy mogą być moralni, racjonalni i że jeszcze komuś zależy na tym, co nazywamy racją stanu. Nie ci najbardziej krzykliwi, nie ci, którzy wygrywają w rankingach popularności. Ale urzędnicy skupieni na detalach. Właśnie taki jest Bruno – minister finansów. I jemu pisarz przyznaje rację, z nim każe czytelnikom sympatyzować.

Genialny minister finansów – czyż właśnie nie tego nam dziś potrzeba najbardziej? 

Pochwała wielkości Francji

Bruno jest także państwowcem i trudno nie uznać, że od lat Houellebecq wciska światu dokładnie tę samą prawdę: Francja może już nie jest tym krajem co dawniej, ale wciąż to tu bije serce Europy. 

I wierne grono jego czytelników z pewnością to nie zaskoczy. Podobnie jak nie powinno nikogo dziwić to, że Houellebecq jest dziś ulubionym pisarzem skrajnej prawicy. 

31 października 2022